Het nut van muziek in het onderwijs is altijd een punt van discussie geweest. Velen beschouwden het puur als een ‘pretvak’ zonder veel toegevoegde waarde. Het heeft nogal wat voeten in de aarde gehad voordat muziek uiteindelijk als (examen-)vak binnen het curriculum in het onderwijs zijn plaats had veroverd. Nu wordt het vak muziek in principe op alle scholen gegeven, vaak door een vakdocent. Men ziet nu het belang van muziekles op school en muziek wordt als een volwaardig vak beschouwd waarin ook examen gedaan kan worden.

Op veel dovenscholen echter, is dit nog niet het geval. Aan de vijf doveninstituten die Nederland rijk is en op de diverse scholen daarvan, wordt nauwelijks muziekles gegeven. Maar als op alle reguliere scholen muziek gezien wordt als een volwaardig vak waarin zelfs eindexamen gedaan kan worden; waarom is dat bij het muziekonderwijs op dovenscholen dan niet het geval?

In het muziekonderwijs buiten school om wordt ook haast geen aandacht besteed aan de doelgroep van doven. Aan de andere kant lijkt er vanuit de dovenwereld weinig animo te zijn. Een vrij logische wisselwerking misschien maar de vraag is of het zo is dat het gebrek aan aanbod wordt veroorzaakt door een tekort aan vraag of dat de onwetendheid van doven zelf over hun mogelijkheden en het tekort aan stimulans (beginnend op bassischolen voor doven) de vraag bepalen. Uit diverse voorbeelden beschreven in de literatuur blijkt namelijk wel dat ook doven er veel plezier in kunnen hebben om muziek te leren spelen.

Het feit dat er genoeg mogelijkheden zijn om muziekles te geven aan doven en slechthorenden maar dat het tot op heden nog in de kinderschoenen staat, betekent dat er kennelijk iets mist om dit soort muziekonderwijs daadwerkelijk te realiseren. Na een kort onderzoek kwam ik tot de volgende conclusie: er is nergens een beschrijving te vinden van hoe muziek toegankelijk gemaakt kan worden voor doven en op welke manier het aangeboden kan worden. Er zijn geen beschrijvingen van lessen of methodes te vinden met betrekking tot dit onderwerp. De vraag die daarom stel als de onderzoeksvraag van deze scriptie is luidt als volgt:

Hoe kan muziek op een volwaardig muzikale wijze toegankelijk  gemaakt worden voor mensen met een auditieve beperking?

Ik heb me bij het onderzoeken van deze hoofdvraag beziggehouden met de volgende subvragen:

• Wat wordt er op dit moment gedaan aan muziek voor doven?

• Wat is er in de praktijk mogelijk in muzieklessen voor doven?

• Hoe zijn de bestaande mogelijkheden voor muziek voor doven eventueel te verbeteren of aan te vullen?

De doelstelling van deze scriptie

Het doel van deze scriptie en het onderzoek is om het muziekonderwijs voor doven in beeld te brengen en ik hoop met deze scriptie de mogelijkheden voor volwaardig muziekonderwijs in de dovenwereld aan te tonen.

Daarnaast wil ik in deze scriptie beschrijven hoe dit muziekonderwijs eruit kan zien en een aanvulling doen op het bestaande muziekonderwijs speciaal gericht op doven om daarmee de kwaliteit van muziek voor deze doelgroep te verbeteren. Zodoende hoop ik bij te kunnen dragen aan de mogelijkheid tot meer volledig muzikale ervaringen voor mensen met een auditieve beperking.

Ik hoop met het schrijven van deze scriptie en dit onderzoek wat ik gedaan heb te bewijzen dat de grenzen van het waarnemen van muziek en de grenzen aan het muziekonderwijs ruimer blijken te zijn dan over het algemeen gedacht wordt. Ik hoop dat daardoor de deuren naar een volwaardig muziekprogramma voor doven op dovenscholen en daarbuiten open zullen gaan.

Methoden van onderzoek

In het kader van mijn onderzoek naar deze mogelijkheid ben ik begonnen om gebarentaal te leren. In 2008 ben ik in Nederland begonnen met mijn eerste cursus gebarentaal AB 1 (Algemeen Belangstellenden) bij Mariska van Zanten. Het jaar daarop volgde ik AB2 en AB3 bij Tom Uittenbogert o.a. bekend door zijn cursussen Visuele Muziek. Meer en meer leerde ik ook over de dovenwereld, hun kunst en cultuur, hun visuele taal en hun moeilijkheden in de maatschappij.

Ik startte een muziektheaterproject genaamd ‘Band Beeld’ met twee dove en twee horende spelers. Met deze spelers heb ik een aantal van mijn ideeën kunnen uitwerken wat betreft muziek voor doven. Wat ik in dit project onderzocht heb, is het schrijven van songs in gebarentaal en hoe deze songs door dove mensen ervaren worden. Het werken met deze groep was een belangrijk en leerzaam onderdeel van mijn praktijkonderzoek.

Ik ben in Nederland op zoek gegaan naar een dovenschool, waar ik stage kon lopen. Uiteindelijk heb ik een jaar lang stage kunnen lopen op het Auris College Utrecht bij de muziekdocent Ton Heijblom. Deze school is een VMBO-school voor speciaal voortgezet onderwijs voor leerlingen met autisme, spraak- en gehoorproblemen. Er was op deze school 1 klas met dove leerlingen waar ik kon lesgeven. De meeste leerlingen hadden de mogelijkheid te kunnen horen door middel van diverse soorten hoortoestellen.

In juli 2009 ben ik naar Bolivia afgereist om stage te gaan lopen op de dovenschool Huascar Cajias. De reden hiervoor was dat er in Bolivia relatief meer doven zijn en dat er meer mogelijkheden waren dan in Nederland om stage te lopen op een dovenschool.Ik ben me daar eerst gaan oriënteren binnen de school en in de dovenwereld van La Paz en heb daar drie cursussen Boliviaanse gebarentaal gevolgd bij Fundacion Cares. De lessen die ik op de school gaf waren in de bovenbouw, groep 5 tot en met 8. Naast het lesgeven op de school startte ik een songwritersproject met een dove jongen waarin we songteksten in gebarentaal schreven.

Ik ben me gaan verdiepen in wat er al gedaan werd aan muziek op dovenscholen en in de dovenwereld. Vanuit wat ik daar zag is mijn idee gaan groeien over wat er mist in de muziekwereld voor doven en ben ik aan de hand van mijn onderzoek en experimenten voor deze scriptie gaan werken aan het bedenken van een oplossing hiervoor.