Handenvolmuziek

Dit is de bachelorscriptie die ik heb geschreven tijdens mijn studie Docent Muziek aan het conservatorium te Utrecht. Een scriptie met een nogal wonderlijk onderwerp om af te studeren aan een conservatorium: Muziek voor doven en songs in gebarentaal. Muziek creëren met de bewegingen van je handen in een orenschijnlijke stilte of op een oorverdovend ritme.

 

In 2002 kwam ik voor het eerst in aanraking kwam met dove kinderen op een school in Ecuador. Vrijwel meteen was ik door hun geluidloze wereld geïntrigeerd. Ik had een maand ervoor besloten dat mijn wereld voor een groot deel uit muziek zou gaan bestaan en ik muziek zou gaan studeren. Deze kinderen konden niet horen en muziek was voor hen onbereikbaar. Althans, zo leek het op het eerste gezicht. 

 

In de periode op die school ben ik begonnen met het onderzoeken in hoeverre muziek bereikbaar is voor kinderen die niet kunnen horen. De reacties waren bijzonder. De gitaar maakte een onuitwisbare indruk op hen en ik zal nooit vergeten hoe ze keken en hoe verwonderd ze waren toen ze de trillingen van de klankkast voelden. Idem voor het keyboard wat ze zelf konden bespelen terwijl twee anderen met hun hand op een van de speakers ‘luisterden’. Muziek was wel degelijk een onderdeel van hun wereld. Op de grote feesten in het dorp stonden ze tegen de speakers aan en genoten van de sfeer, van de mensen die dansten, van de trillingen van de dreunende beat, de gekleurde lampen en de mooie kleding.

 

In die tijd kende ik nog geen gebarentaal, wist ik nog niet veel van de dovenwereld en had ik geen idee wat ik verder met muziek kon betekenen voor deze kinderen. Verder dan het laten ervaren van de trillingen van de gitaar en het keyboard en het bewegen op de muziek, ben ik niet gekomen toen. Nu 8 jaar later, met de Opleiding Docent Muziek bijna achter de rug en de nodige scholing in gebarentaal en ervaring met de dovenwereld, kan ik zeggen dat ik de nodige tools in mijn rugzak heb gestopt en verder kan gaan waar ik in Ecuador ooit gestopt was.

 

Samenvatting van de scriptie

Muziekles geven aan doven. Voor veel mensen klinkt dit als iets onmogelijks en absurds. Toch is het niet zo onmogelijk als het op het eerste gezicht lijkt te zijn. Vaak staan horenden er niet bij stil dat als we muziek maken of muziek luisteren er behalve het gehoor ook veel andere zintuigen een rol spelen in de waarneming van die muziek. Ons hele lichaam luistert namelijk mee.

 

Doven hebben evenveel aanleg om muziek te maken en ervan te genieten als horenden. Daarvan zijn diverse voorbeelden te geven in de persoonlijkheden van Beethoven tot Evelyn Glennie en Paul Whittaker. Vaak komt muziekles voor doven slechts neer op therapie die dient om de spraak te verbeteren.

 

Tijdens de onderzoeken en experimenten die ik gedaan heb, in Nederland en Bolivia, hebben mijn dove leerlingen mij laten zien dat het kan: muziek voor doven. De muzieklessen zullen in aanpak verschillen van de reguliere muzieklessen maar de inhoud niet. In de muzieklessen moet aandacht zijn voor alle muzikale elementen, net als bij muziekles voor horenden. Dat houdt in dat er op instrumenten gespeeld wordt, gezongen wordt, muziek gecomponeerd wordt en er aandacht is voor muziektheorie. Het werken met deze vaardigheden vereist een visueel duidelijke aanpak, met veel praktisch oefenen: voelen (tactiel) en ervaren (kinesthetisch). Onmisbaar zijn visuele elementen als grafische notatie en/of notenschrift en muzikale tactiel- kinesthetische oefening bij het voelen van de ritmes en de timing van de gebaren op de ritmes.

 

Om muziek aantrekkelijker, toegankelijker, interessanter en meer volwaardig muziek voor doven te maken, heb ik een vorm bedacht waarbij alle muzikale elementen aanbod komen: Een ritmeband in combinatie met een gebarensong. Dit maakt muziek een muzikale totaalervaring voor doven.

 

Het vormen van een ritmeband is een uitermate geschikte mogelijkheid om doven muziek te laten ervaren. Het voelen van de trillingen van de klanken en het zoeken van het ritme in bewegingen in het lichaam en dat ritme verbinden met de andere spelers is een ervaring die voor doven over het algemeen nieuw is. Het zelf organiseren van geluid en invloed hebben op klank en ritme waardoor muziek ontstaat is enorm belangrijk voor het muzikale bewustzijn en de ontwikkeling daarvan bij doven. Het toevoegen van songteksten die geschreven zijn in hun eigen taal, gebarentaal, voegen hieraan de ervaring toe van het zichzelf uiten in muzikale taal. Met deze taal kan men reageren en bewegen op het ritme met woorden, zinnen en bewegingen die er mooi uitzien, ritmisch correct binnen het ritme passen, rijmen, accenten en dynamiek hebben en gevoelsexpressie tonen.

 

Aan de hand van dit onderzoek en deze resultaten toon ik aan dat muziek voor doven veel meer kan zijn dan verondersteld wordt en dat de doelen die deze muzieklessen hebben puur muzikale doelen zijn. Muziek om de muziek. Een volwaardige muzikale ervaring door ritme, klanken en gebarentaal.

Maak jouw eigen website met JouwWeb